Vanwege de onduidelijkheid in de arbeidssituatie van beenprothese gebruikers is, in het Academisch Ziekenhuis Groningen, een onderzoek verricht met als doelstelling vergroting van het inzicht in de arbeids- en opleidingssituatie van patiënten die een amputatie van de onderste extremiteiten hebben ondergaan en het verkrijgen van kennis omtrent factoren die hierop van invloed zijn.
Toekomstige (arbeids-) revalidatieprogramma’s kunnen dan beter afgestemd worden op de huidige positie die patiënten met een beenamputatie op de arbeidsmarkt innemen en de problemen die ze daarbij ondervinden.
De meeste amputaties aan de onderste extremiteiten worden in Nederland en in de rest van de westerse wereld veroorzaakt door vasculaire stoornissen en vinden plaats bij mensen boven de 60 jaar. Toch worden er ook regelmatig beenamputaties verricht bij mensen onder de 60 jaar.
Vanwege de onduidelijkheid in de arbeidssituatie van beenprothese gebruikers is in het Academisch Ziekenhuis Groningen een onderzoek verricht naar de arbeids- en opleidingssituatie van patiënten die een amputatie van de onderste extremiteiten hebben ondergaan
Beenamputatie patiënten < 60 jaar
In deze groep is naast training van de fysieke mobiliteit en van het zelfstandig functioneren, aandacht voor de arbeids- en opleidingsmogelijkheden een belangrijk aspect van de revalidatie. De laatste jaren groeit het inzicht dat arbeidsrevalidatie belangrijk is en worden steeds meer programma’s op dit gebied ontwikkeld. Er zijn aanwijzingen dat de kans op werkhervatting wordt vergroot na het volgen van een arbeidsrevalidatieprogramma bij patiënten met aandoeningen van het houdings- en bewegingsapparaat. Goede informatie over de huidige arbeidspositie die patiënten met een bepaalde aandoening, in casu een beenamputatie, innemen, kan helpen om arbeidsrevalidatie programma’s goed op te zetten en te evalueren.
Doelstellingen
1. Beschrijving van de arbeidssituatie van mensen met een beenamputatie in Nederland.
2. Vergelijken van de ervaren gezondheid van amputatiepatiënten met een gezonde referentiepopulatie en van werkende met niet meer werkende amputatiepatiënten.
3. Bestuderen van de relatie van demografische, amputatie gerelateerde, en werk gerelateerde factoren met succesvolle arbeidsreïntegratie.
4. Beschrijven van indicatoren van arbeidssatisfactie van amputatiepatiënten, en vergelijking van de arbeidssatisfactie van amputatiepatiënten met die van gezonde collega’s
Het betrof een cross-sectionele studie waarbij patiënten werden gerekruteerd door diverse orthopedische instrumentmakerijen in Nederland.
Vragenlijst
Patiënten kregen een vragenlijst toegestuurd, die bestond uit drie delen.
In het eerste deel werden vragen gesteld betreffende de amputatie, bijvoorbeeld amputatieniveau, reden voor de amputatie, pijn, prothesegebruik, co-morbiditeit etc.
Het tweede gedeelte bestond uit de “Vragenlijst Arbeidshandicap”, ontwikkeld door TNO. In deze vragenlijst wordt gekeken naar kenmerken van het werk, naar de mate van arbeidshandicap door vergelijking van taakeisen en beperkingen van de invuller en werkaanpassingen, en naar de mening van mensen over het werk. Het derde gedeelte van de vragenlijst werd gevormd door de RAND-36 als maat voor de ervaren gezondheidstoestand.
Deze vragenlijst meet de gezondheidsbeleving op 9 dimensies: fysiek functioneren, sociaal functioneren, fysieke rolbeperkingen, emotionele rolbeperkingen, mentale gezondheid, vitaliteit, pijn en algemene gezondheidsbeleving, gezondheidsverandering. Een lagere score op de RAND-36 betekent een slechter ervaren gezondheidstoestand. Een vergelijking met een referentiepopulatie is mogelijk.
Inclusiecriteria
Een verworven amputatie aan de onderste extremiteiten, minimaal 2 jaar geleden, 18 tot 60 jaar, en wonend in Nederland. In totaal hebben 687 patiënten een vragenlijst ontvangen en hebben 652 mensen aan het onderzoek deelgenomen. De gemiddelde leeftijd was 44,5 jaar en de duur sinds amputatie was gemiddeld 19.6 jaar.
Bevindingen
Arbeidsdeelname was bij de gehele groep beenprothese gebruikers overeenkomstig met die van de Nederlandse beroepsbevolking (64%). Echter boven de leeftijd van 40 jaar nam de arbeidsdeelname van de beenprothese gebruikers sneller af dan die van de Nederlandse beroepsbevolking. De duur van amputatie tot werkhervatting was gemiddeld ruim 2 jaar. 27% gaf aan onvoldoende werkaanpassingen te hebben. 31% schatte de promotiekansen lager in dan die van collegae. Indicatoren voor succesvolle arbeidsreïntegratie waren: leeftijd ten tijde van de amputatie, opleidingsniveau, draagcomfort van de prothese. Indicatoren voor de arbeidssatisfactie waren: wens tot meer c.q. betere werkaanpassingen en co-morbiditeit. De ervaren gezondheid van werkende beenprothese gebruikers is beter dan die van beenprothese gebruikers zonder werk op alle subschalen van de RAND-36. 30 % van de beenprothese gebruikers had onvoldoende arbeidssatisfactie, terwijl dit bij 46% van hun gezonde collegae het geval was.
Ondanks een redelijke arbeidsparticipatie zijn er veel problemen met de lange duur tot werkhervatting, het verkrijgen van adequate aanpassingen van het werk en verminderde promotiekansen. Mensen die ouder zijn op het moment van de amputatie, een lager opleidingsniveau hebben, en problemen met het draagcomfort van de prothese, hebben minder kans om weer aan het werk te komen. De arbeidssatisfactie van werkende beenprothese gebruikers wordt vooral bepaald door de wens tot betere werkaanpassingen en de aanwezigheid van co-morbiditeit.
De gezondheidsbeleving van beenprothese gebruikers die werk hebben is beter dan van de mensen zonder werk. Ondanks meer ervaren lichamelijke beperkingen, beoordelen prothesegebruikers hun werk positiever dan collegae zonder gezondheidsproblemen. De belangrijkste indicatoren voor onvoldoende satisfactie in het werk van amputatiepatiënten waren de wens tot meer of betere aanpassingen en de aanwezigheid van co-morbiditeit.
Literatuur
* Schoppen T, Boonstra AM, Groothoff JW, Vries de J, Göeken LNH, Eisma WH. Employment status, job characteristics and work related health experience of people with a lower limb amputation in the Netherlands. Arch Phys Med Rehabil 2001;82:239-245.
* Schoppen T, Boonstra AM, Groothoff JW, Sonderen van E, Göeken LNH, Eisma WH.
Factors related to successful job reintegration of people with a lower limb amputation. Arch Phys Med Rehabil.2001;82:1425-1431.
* Schoppen T, Boonstra AM, Groothoff JW, Vries de J, Göeken LNH, Eisma WH.
Job satisfaction and health experience of people with a lower limb amputation in comparison with healthy colleagues. Arch Phys Med Rehabil in press.
2002